OCD ảnh hưởng đến mọi người theo những cách khác nhau, nhưng vẫn có những điểm chung trong các biểu hiện của nỗi ám ảnh và cưỡng chế.
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) là tình trạng sức khỏe tâm thần liên quan đến những suy nghĩ và/hoặc hành vi tái phát mang tính cưỡng chế. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (Tạm dịch: Cẩm nang chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần) không phân loại OCD thành các nhóm nhỏ, do đó hiện vẫn chưa có sự đồng thuận chính thức về các loại OCD. Tuy nhiên, có nhiều nhà tâm lý học cùng đi đến kết luận rằng có hai loại OCD xét từ góc độ nguyên nhân gây ra rối loạn.
“Theo nghĩa rộng, tôi nghĩ về OCD có hai loại. Loại thứ nhất liên quan đến cảm giác sợ hãi và loại thứ hai liên quan đến cảm giác khó chịu trong hệ thần kinh,” Kristin Bianchi, Tiến sĩ, nhà tâm lý học lâm sàng, chuyên điều trị các rối loạn phổ ám ảnh cưỡng chế giống như OCD, phát biểu trên tạp chí Health.
Dưới đây là những điều cần biết và cách biểu hiện của hai loại OCD.
1. OCD do sợ hãi
Với OCD do sợ hãi, các hành vi ám ảnh hoặc cưỡng chế, được thực hiện vì người bệnh luôn tin rằng nếu họ không thực hiện chúng, những điều họ sợ sẽ thực sự xảy ra. Ví dụ, người bị OCD bị ám ảnh với những điều không may có thể luôn sợ rằng những điều không may đó sẽ xảy đến với họ hoặc người thân và do đó họ cứ kiểm tra đi kiểm tra lại mọi thứ xung quanh.
“Có thể họ luôn sợ rằng nếu không kiểm tra tất cả các thiết bị và công tắc đèn, ngôi nhà của họ sẽ bị hỏa hoạn khi họ đi làm,” Bianchi nói. “Và vì thế, trước khi rời khỏi nhà, họ có thể sẽ bật rồi lại tắt bếp, đèn điện liên tục cho đến khi họ cảm thấy yên tâm mới thôi.”
Nỗi ám ảnh về hậu quả xảy ra khiến bệnh nhân không thể dừng lại các hành vi lặp đi lặp lại của mình (Nguồn: i2.wp.com)
Một số người khác mắc OCD lại bị ám ảnh về sức khỏe do sợ bệnh tật. Những người này sợ rằng họ hoặc những người xung quanh sẽ ngã bệnh nếu họ không thực hiện một số hành động nhất định. Nỗi sợ hãi đến mức ám ảnh đối với các bệnh truyền nhiễm thường đi kèm với hành động phải lau thật sạch mọi thứ vì tin rằng vi trùng có thể gây bệnh.
Những người mắc OCD do sợ hãi thường phải vật lộn với những suy nghĩ liên tục xâm chiếm tâm trí. “Những ý nghĩ đó có liên quan đến việc làm hại người khác hoặc bản thân hoặc phá vỡ các quy tắc phổ biến,” Bian nói, “Người bị OCD thường có những suy nghĩ bao gồm “Các chủ đề tình dục lệch lạc như loạn luân, lừa đảo, ấu dâm và xâm hại tình dục,” cô nói thêm.
Bất cứ ai cũng có thể có những suy nghĩ này thoáng qua, nhưng với người mắc OCD, điều khủng khiếp nhất chính là những suy nghĩ ấy lại thể hiện rõ con người thật của họ.
Để tìm lối thoát khỏi sự đau khổ của mình, những người có suy nghĩ xâm chiếm đôi khi sẽ tham gia vào một số hành động nhất định lặp đi lặp lại như những người bị ám ảnh. Ngoài ra, họ có thể thực hiện các nghi thức như đếm hoặc lặp lại một số từ nhất định trong đầu. Những trường hợp như thế này, khi không có các nghi thức hành vi công khai, có thể được gọi là “OCD ám ảnh sơ khai hoặc OCD thuần”, Bianchi nói.
2. OCD do sự khó chịu trong hệ thống thần kinh
Năm 2005, các nhà nghiên cứu từ Trung tâm trị liệu hành vi Greater Washington đã quan sát thấy rằng một số người mắc OCD có triệu chứng liên quan đến hội chứng Tourette. Với hội chứng Tourette, các vấn đề với hệ thống thần kinh làm cho những người mắc phải chứng bệnh này thường tạo ra những chuyển động hoặc âm thanh không chủ đích, ngắn và lặp đi lặp lại.
Vì vậy, họ đưa ra giả thuyết rằng OCD Tourette, theo cách gọi của các nhà nghiên cứu, cũng có thể do hệ thống thần kinh điều khiển. Những người mắc loại OCD này có thể cảm thấy cần phải thực hiện một số nghi thức lặp đi lặp lại mà không có bất kỳ lý do cụ thể nào ngoài việc cảm thấy rất khó chịu nếu không thực hiện chúng.
“Những người mắc loại OCD này thường không biết tại sao họ cảm thấy khó chịu, và họ thường mô tả sai cảm giác của mình” Bian Bianchi nói. “Nó chưa đủ nhiều đến mức họ lo sợ rằng sẽ có chuyện không hay xảy ra.”
Các vấn đề về hệ thống thần kinh cũng là một nguyên nhân dẫn đến hội chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế (Nguồn: pinnaclequote.com)
3. Các loại OCD này có biểu hiện như thế nào?
Bất kể nguyên nhân dẫn đến OCD là gì, luôn có những biểu hiện chung nhất của ám ảnh và cưỡng chế OCD.
Cưỡng chế kiểm tra: Nhu cầu liên tục kiểm tra mọi thứ.
Cưỡng chế ngăn nắp và đối xứng: Nhu cầu liên tục sắp xếp lại các vật dụng cho đến khi chúng hoàn toàn theo thứ tự hoặc đối xứng.
Cưỡng chế làm sạch: Nhu cầu làm sạch hoặc rửa đồ vật hoặc bề mặt nhiều lần.
Cưỡng chế đếm: Nhu cầu đếm đến một số số nhất định hoặc đếm đồ vật hoặc bước chân.
Các nghi thức liên quan đến những ám ảnh này được thực hiện để làm giảm cảm giác khó chịu, cho dù sự khó chịu đó là từ nỗi sợ rằng điều gì đó tồi tệ sẽ xảy ra nếu không thực hiện hoặc vì cảm thấy thực sự không thoải mái khi không làm điều đó. Nắm bắt những dấu hiệu cho thấy nguy cơ mắc chứng OCD sẽ giúp bạn chủ động tìm đến những dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần- tâm lý uy tín sớm để kịp thời tiếp nhận điều trị và nhanh chóng thoát ra khỏi những ám ảnh cưỡng chế gây ảnh hưởng đến cuộc sống.
Bài viết được dịch theo The 2 Major Types of OCD—and How to Recognize Them xuất bản ngày 30/1/2019 trên trang Health.com.
